Bugünlerde çok az örneği çıkan ancak video oyunları endüstrisinin gedikli bir üyesi olan 4X strateji türü nedir, bu türün en iyi oyunları hangileridir? Bu içeriğimizde sizlerle bu sorunun yanıtını verip, bu niş türün neler üzerine inşa edildiğini paylaşacağız. Strateji oyunları uzun süredir hayatımızın bir parçası; 4X türü de öyle. Ancak ülkemizde çok bilinen ve tercih edilen bir oyun türü değil. Bunun sebeplerinden birisinin oyunun türünün anlaşılması güç bir yapıda olduğundan kaynaklandığını düşünüyorum. Bu nedenle gelin önce 4X strateji nedir, ne değildir onu inceleyip ardından da en iyi örneklerine birlikte göz atalım.
“4X Strateji” dediğimiz şey tam olarak nedir?
Strateji oyunlarını hepiniz duymuşsunuzdur. Bu ana türün altında gerçek zamanlı, sıra tabanlı, taktiksel gibi birçok farklı alt tür de bulunuyor. Aslında 4X strateji, bunlardan birisi. Türün adında aslında biraz da demagoji bulunuyor. 4X’teki her X bir kelimeyle ilişkilendirilmiş. Buradaki X harfleri sırasıyla “eXplore, eXpand, eXploit ve eXterminate” sözcüklerinden geliyor. Önce bunların anlamlarına, sonra da türün üzerine inşa ettiği zemine bir göz atalım.
- Explore (Keşfet): 4X strateji oyunlarında haritanın sunduğu kaynakları, tehditleri ve fırsatları incelemek çok önemlidir. Bu nedenle bu oyunları oynarken yapmanız gereken ilk şey keşiftir.
- Expand (Genişle): Bu oyunlarda hemen başta ilk şehrinizi bir parsel üzerine kurmanız, devamında da ekonomik ve askeri açıdan büyüyerek daha fazla şehir, daha fazla toprak sahibi olmanız gerekir. Bu nedenle keşiften sonraki aşama, genişleyip daha fazla kaynağa ulaşmak ve daha büyük bir medeniyete hükmetmektir.
- Exploit (Yararlan): Keşifleriniz sonucunda yeni kaynaklar keşfedip bunları elde etmek için genişledikten sonra, bu kaynaklardan yararlanmanız gerekir. Teknolojiyle, sanayii ile veya oyunun içerdiği başka sistemler ile bütün bu nimetlerden faydalanırsınız.
- Exterminate (İmha et): Hemen hemen tüm 4X strateji oyunlarında kazanma kondisyonları farklı farklı belirlenebiliyor olsa da genel amaç, rakibi veya düşmanları imha etmek, bir alanda ortadan kaybolmalarını sağlamaktır. Sid Meier’s Civilization oyunlarından örnek vermek gerekirse, bazen düşmanlarınıza kültürünüzü empoze ederek onları dejenere eder, bazen de bir atom bombası ile kalıcı çözümü hedeflersiniz.
Peki bu tür oyunların genel ortak noktaları ve onları diğer oyunlardan ayıran şey nedir?
4X strateji oyunlarında ağırlıklı olarak altıgen ızgara biçiminde haritalar kullanılır. Birimlerin aksiyon puanlarına göre bu ızgaralar arasında hareket edilmesine izin verilir. Her ızgaranın kendisine özgü parametreleri vardır. Örneğin, bir altıgen ızgaranın içerisindeki zemin ormanlık olabilir. Orman, birimlerinizin geçerken zorlanacağı bir arazi olduğundan buradan geçmek için daha fazla aksiyon puanına ihtiyacınız olabilir. Yahut dağ, göl gibi geçilemez ızgara parsellerine denk gelmeniz de mümkündür.
Sıra tabanlıdır ve genelde çok zaman ister
Aynı alt türü paylaşmadığı diğer oyunlara göre 4X strateji türü çok daha zaman isteyen ve detaylı bir deneyimdir. Az önce bahsettiğimiz gibi askerlerinizi haritada ilerletirken bile stratejik kararlar vermeniz beklenir. Bunun belki de üç katman daha üstünü ise savaşlarda göstermelisiniz. Her ızgarada bir askeri birim barınabileceğinden, türlerine göre bu birimlerin konumlandırmaları ve savaş esnasındaki rotasyonu da sizin kararınıza bırakılmıştır. 4X strateji oyunları genelde sıra tabanlı olduğundan, mantık olarak Satranç oyununa benzetebilirsiniz. Çok daha düşük tempolu ve taktiksel düşünme becerisinin öne çıktığı bir türdür.
Kazanma koşulları farklıdır
4X strateji oyunlarında kazanma koşulu birden fazladır. Örneğin bir sefere başladığınızda, en az 4 farklı koşul sizi karşılayacaktır. Oyununa göre bu “Kültür Zaferi, Din Zaferi, Dominasyon veya Bilim Zaferi” olabilir. En popüler örnek olduğu için Sid Meier’s Civilization oyunları üzerinden örnek vermeye devam edeceğim; Eğer diğer bütün milletlerden önce Mars’a gitmeyi başarırsanız oyunu kazanabildiğiniz bir Bilim Zaferi koşulu vardır. Yahut kültürünüzü diğer medeniyetlerden “şu kadar başkente” kabullendirip onların size göre yaşamasını sağlarsanız “Kültür Zaferi” kazanırsınız. Dominasyon, aklınıza geldiği şekilde Dünya’da son düşman kalana kadar savaşarak hepsini yok etmeyi kapsar. Din Zaferi ise, oyunda oluşturduğunuz dini diğer bütün medeniyetlerin başkentine kabullendirmenizi ister. Bazen DLC’ler daha farklı zafer koşulları da eklenebilir.
Başta çok kafa karıştırır, çözdükten sonra ise daha derin olmasını istersiniz
Kendi deneyimlerimden yola çıkarak herhangi bir 4X strateji oyununa başlamak, hemen hemen hiç İngilizce bilmeden grand strateji oyunu oynamaya benzer. Sid Meier’s Civilization 6’da Türkçe yamaları olmasına rağmen tür ile ilk kez tanışan arkadaşlarımın anlaması uzun sürmüştü. Ben daha önce de Civilization, Endless Legend gibi oyunlara saatlerimi verdiğimden ne beklemem gerektiğini biliyordum. Ancak bu türle ilk tanışmamda, bana da çok kafa karıştırıcı gelmişti.
Tabii biraz zaman geçirip temel dinamiklerini anladıktan veya bu yazıyı okuyup fikir sahibi olduktan sonra, çok çabuk çözeceğinizi düşünüyorum. Diğer bazı oyunların aksine 4X strateji oyunları, oyun tasarımlarını açık bir dil ile ifade etmezler. Neden olduğunu bilmiyorum ancak oyuncunun tüm sistemleri keşfetmesi konusunda zorlamaya kayabilecek kadar dilsiz olurlar. Ancak bir kez çözdükten ve tüm işleyişi anladıktan sonra, bende olduğu gibi sizin gözünüze de çok sığ görünebilirler.
Temel hatlar bu şekildeydi, bu bir bulmaca veya büyü değil, 4X strateji oyunları böyledir. Peki bu türün en iyi oyunları hangileridir? Gelin onun da biraz “bencesine” bakalım.
En iyi 4X strateji oyunları hangileri?
Tabii ki herkesin farklı bir favorisi, hayatına dokunuşunu sevdiği başka bir oyun olmuştur. Buradaki liste, puanlamalardan da bağımsız olarak benim -sevgili editörünüz Alparslan’ın- keyif alarak oynadığı oyunlardan oluşacak. Çok değil, size 4 oyunluk bir liste verip oynamadıysanız tadına bakabileceğiniz oyunlar önereceğim.
Sid Meier’s Civilization V
Aralarında benim favorim Sid Meier’s Civilization V olsa da son oyun da oldukça iyidir. Anlaşılmak için yine de Türkçe yama yüklenerek oynanmasını tavsiye ediyorum. Oyunda resmî Türkçe dil desteği bulunmadığından, gönülden tasvip etmesem de anlaşılabilmesi için gerekli. İngilizce bilgim iyidir, yeterlidir diyorsanız orijinal haliyle de oynayabilirsiniz.
Sid Meier’s Civilization oyunlarında gerçek liderlere sahip medeniyetlerden birini seçer, ilkel çağlardan atom çağına kadar gelişimine eşlik edersiniz. Başlı başına sürükleyici ve nefis bir deneyimdir; ancak çok zaman ister ve uzun süre ara verdiğinizde nerede kaldığınızı kolaylıkla unutabilirsiniz. Bu nedenle süreklilik ve zaman isterler.
- Geliştirici: Firaxis Games
- Çıkış Tarihi: 21 Eylül 2010
Endless Legend
Civilization oyunlarından farklı olarak bu oyun fantezi temasını ele alıyor ve türe minik, tatlı dokunuşlar yapıyor. Her medeniyetin kendisine has özel yetenekleri var ve bunları kullanması da oldukça keyifli. Mesela bir medeniyet, ordularını şehirler arasında ışınlayabiliyor. Bu, Civilization tarafında fantezi teması kilidi açılmadığı için gerçekleşemiyor. Eğer fantastik & Orta Dünya tadında evrenlerden hoşlanıyorsanız belki de bu 4X strateji oyunu sizi tatmin edecek şey olabilir.
- Geliştirici: Amplitude Games
- Çıkış Tarihi: 18 Eylül 2014
Age of Wonders 4
Eğer Paradox’un diğer oyunlarını sevdiyseniz, 4X ve grand strateji karması Age of Wonders 4’ü de çok seversiniz. Yine fantastik bir evrende geçen oyun, türe birçok yeni yaklaşım getiriyor. Yeraltını geçit olarak kullanabiliyor, burada çeşitli savaşlara girebiliyorsunuz. Farklı ırklardan farklı fraksiyonlar bulunuyor ve her birinin oyun tarzları da değişiklik gösteriyor. Birimlere özel zırh üreterek, birim bazlı geliştirmede ilerleyebiliyor, genel olarak ulus bazlı geliştirmeyi de takip edebiliyorsunuz. Çok detaylı, çok hoş bir oyun. Geçen yıl incelediğimde bazı performans sorunları gözüme çarpsa da uzun vadede bunların giderildiğini düşünüyorum.
- Geliştirici: Triumph Studios
- Çıkış Tarihi: 2 Mayıs 2023
Warhammer 40K: Gladius – Relics of War
Eğer Sid Meier’s Civilization oyunları büyülü bir portalın içinden geçerken bir anda Warhammer’a dönüşseydi bu oyun olurdu. Öyle de olmuş gibi görünüyor. Warhammer 40K’nın derin lore tarafı ve atmosferi sizi içine çekiyorsa, bu 4X strateji oyununu denemenizi de tavsiye ederim. Özellikle arayüzü ve öğretici kısmıyla bu oyun, belki de türe giriş için en uygun adaylardan birisi.
- Geliştirici: Slitherine Software
- Çıkış Tarihi: 12 Temmuz 2018
Sonuç
Velhasıl kelam, sizlerle 4X strateji, 4X oyunları nedir sorularının yanıtını paylaştım. Türkiye’de neredeyse bir avuç insanın oynadığı bu oyunlara dikkati çekmek ve bu harika türün daha da fazla örnek ile karşımıza çıkması hayaliyle yanıp tutuşan bir oyuncu olarak bu, boynumun borcuydu. Umarım önerdiğim oyunlar arasında dikkatinizi çeken ve oynamak istediğiniz bir yapım olmuştur. Şimdilik bizden bu kadar, bir başka listede, yazıda, incelemede veya haberde görüşmek dileğiyle. Herkese iyi oyunlar dileriz!
