Daha önceden neden hiç oyun oynarken WASD tuşlarını kullandığımızı merak etmiş miydiniz? Bunu ben de merak ettim ve ardından araştırmaya koyuldum. Şimdi de öğrendiğim tüm detayları sizlere aktarıyorum. Hazırsanız başlayalım!
Tarihte Ok Yön Tuşlarının Kullanımı
Bildiğiniz üzere şu an günlük hayatta ve oyunlarda kullandığımız bilgisayar fareleri, ilk bilgisayarların çıktığı dönemde pek fazla yaygınlaşmamıştı. Bunun yerine klavye üzerinde numpad tuşlarının yanında yer alan ok yön tuşları kullanılıyordu.
Mouse kullanımı o dönem o kadar azdı ki, fare kullanmak istemeyenler ve kullanamayanlar için klavyeler üzerinde Mouse keys dediğimiz yani “fare tuşları” yer alıyordu. Bu fare tuşları, klavye üzerinden imleci kontrol etmeye yarıyordu.
Bu fare tuşları, Amiga adlı eski bir bilgisayarda, Amiga tuşuna basılı tutarak ok tuşlarıyla imleci hareket edilebiliyordu. Bu özellik, Amiga’nın Workbench adlı işletim sisteminde kullanılabiliyordu.
O dönem çoğu oyun fare ya da joystick gerektirdiğinden Amiga bir bilgisayarla oyun oynamak istediğinizde haliyle bir fareye ya da o dönem üretilmiş joysticklere ihtiyacınız oluyordu.
1980 Sonu ve 1990 Başlarında Yeniden Popülerleşen Ok Yön Tuşları
1980’lerin sonları ve 1990’ların başlarına geldiğimizde ok yön tuşlarının kullanımı bir moda haline gelmişti. Bu tarih aralığında çıkan yeni oyunların bir kısmı şu anki WASD yerine kullanılan ok yön tuşlarıyla oynanıyordu.
Ok yön tuşlarının kullanımının popülerleşmesinin bir nedeni de çoğu Commodore bilgisayarda iki adet ok yön tuşu bulunuyordu. Bu tuşlar Shift tuşuyla birlikte kullanıldığında günümüzdeki Inverted-T düzenindeki gibi kullanılabiliyordu.
Hemen Inverted-T düzeni için de bir parantez açalım. Günümüzdeki ok yön tuşlarının konumu ve şekli “Inverted-T düzeni” olarak biliniyor. Bu düzen, dört ok tuşunun ters çevrilmiş bir “T” harfi şeklinde yerleştirilmesini ifade etmekte.
Bu düzenin de yaygınlaşmasında büyük bir öneme sahip olan LK201 adlı klavye, 1982 yılında Digital Equipment Corporation (DEC) tarafından satışa sunuldu. Ok yön tuşlarının daha kolay kullanılması, bu klavye modeliyle keşfedildikten sonra günümüze kadar olan süreçte çoğu klavye “Ters T” düzenine ayak uydurdu.
Ok Yön Tuşu Olmayan İlk Macintosh ve Steve Jobs’ın Fare Hakkındaki Fikirleri
İlk Macintosh bilgisayarlarda ok tuşları yer almıyordu. Bu, Steve Jobs’un ısrarı üzerine yapılmıştı. Steve Jobs, insanların fare kullanması gerektiğini düşündüğü için Macintosh bilgisayarların klavyesinden ok tuşlarını tamamen çıkarttırdı.
Ok tuşlarının olmaması, kullanıcıları yeni fare giriş cihazına alıştırmak ve yazılım geliştiricilerine fare ile çalışan tasarıma yönlendirmek amacıyla kasıtlı olarak yapılmış bir tercihti. Bu gelişmelerle birlikte, eski terminal tabanlı yazılımlar kolayca yeni platforma taşınamıyor; yazılımların fare kullanımına uygun bir şekilde yeniden tasarlanması gerekiyordu.
İlerleyen modellerde ok yön tuşları tekrardan eklendi. Ancak bu sefer klavye üzerinde yer alan, hatta bugün de kullandığımız Home ve End gibi tuşlar çıkartıldı, bunun yerine klavye üzerindeki HJKL sıralanması gibi yan yana ok yön tuşları yerleştirildi. Daha sonraki modellerde de standart Ters-T düzenine geçiş yapıldı.
WASD Tuşlarının Yaygınlaşması
WASD tuşunun ortaya çıkışı aslında sağ elle fare kullanırken, ok tuşlarına ulaşmak ve kullanmanın zor olmasına dayanıyor. Tıpkı ok tuşları gibi Ters-T şeklinde, ancak bu sefer tuşlar sol el vasıtasıyla, mouse ile sağ el yardımıyla ikisi bir arada kullanılabiliyordu.
Bilgisayar oyunlarının ilk dönemlerinde fare pek tercih edilmezdi. Oyunlar, genellikle ok tuşlarıyla kontrol edilirdi ve bu tuşlar hem hareketi hem de etrafa bakmayı sağlardı. Yanaşma (strafe) hareketleri ise genellikle Alt tuşuyla birlikte ok tuşları kullanılarak yapılıyordu.
Ancak, fare ile etrafa bakma sistemi yani mouselook tanıtıldığında, oyuncuların fareyi kullanarak hem dikey hem de yatay olarak etrafa bakmaları mümkün hale geldi. Bu gelişme haliyle, hareketleri daha pürüzsüz ve doğal hale getirdi.
Etrafa bakmak adına fare kullanıldığından ok tuşları tıpkı bugünkü gibi ileri, geri, sağa ve sola olacak şekilde (strafe) kullanılmaya başlandı.
Peki WASD tuşlarının bu kadar popüler olmasını ne sağladı? WASD tuşlarının popülerliği, özellikle Quake ve QuakeWorld oyunlarında, büyük ölçüde arttı. Özellikle Dennis Fong gibi profesyonel oyuncular, WASD ve fare kombinasyonunun tamamen klavye tabanlı kontrol sistemine göre avantajlarını fark ettiler ve bu düzeni yaygınlaştırdılar.
Avantajlar konusunu biraz daha açalım. WASD tuşlarını kullanırken, sol baş parmağınızla boşluk tuşuna ve sol serçe parmağınızla CTRL veya Shift tuşlarına rahatça basabiliyorsunuz. Ok tuşlarının etrafında bu tür ek tuşlar bulunmadığından dolayı WASD kullanımı bu sebepten dolayı oldukça avantajlı.
Elbette sadece bu tuşlar yok. Kimi oyunda envanter açma ve kimisinde etkileşime girmek için E tuşu gibi standartlaşmış tuşlar kullanılıyor. Bu da WASD kullanımı için oldukça büyük bir artı demek.
İlk WASD Kullanan Oyun: Telengard (1982)
Günümüze kadarki gelişmeleri ve oyuncu alışkanlıklarını detaylıca anlattık. Peki ilk hangi oyun WASD kullandı? Bu konu biraz tartışmalı olsa da ilk WASD tuşlarını kullanan oyun 1982 yılında çıkan Telengard olduğu düşünülüyor.
Telengard, Daniel Lawrence tarafından geliştirilen ve Avalon Hill tarafından yayımlanan 1982 yılına ait bir rol yapma zindan macera oyunu (role-playing dungeon crawler). Bu oyunda, oyuncular bir zindanı keşfeder, büyüler kullanarak canavarlarla savaşır ve tuzaklardan kaçar; belirli bir görevi yerine getirmekten ziyade hayatta kalmaya çalışır.
Ancak bu oyun sadece WASD tuşlarını kullanıyordu, yani fare kullanımından bahsedemeyiz. Hem WASD hem de fareyi ilk kullanan oyunun da 1986 yılında yayınlanan Dark Castle olduğu biliniyor.
İlk WASD ve Fare Kullanan Oyun: Dark Castle (1986)
İlk WASD ve fareyi aynı anda kullanan Dark Castle, 1986 yılında Macintosh için yayımlanan bir platform oyunu. Başlangıçta Silicon Beach Software tarafından yayımlanmıştır. Orijinal oyun, Mark Pierce tarafından tasarlanmış ve animasyonları yapılmış, Jonathan Gay tarafından programlanmış ve Eric Zocher tarafından gerçek ses efektleri eklenmiştir.
Oyunun olay örgüsüne gelecek olursak. Dark Castle’da genç bir kahraman olan Duncan, kötü Kara Şövalye’ye ulaşmaya çalışırken nesnelerden kaçar ve bulmacalar çözer.
WASD Tuşlarını Varsayılan Olarak Kullanan İlk Ana Akım Oyunu: Half-Life (1998)
Half-Life (1998), varsayılan olarak WASD tuşlarını kullanan ilk ana akım oyunlardan biriydi. Birinci şahıs nişancı oyunları tarafından popüler hale getirildikten sonra, WASD diğer bilgisayar oyunu türlerinde de daha yaygın hale geldi.
Bu düzeni benimseyen birçok oyun, birinci şahıs veya omuz üstü üçüncü şahıs bakış açısını kullandı. Bazı şehir kurma ve ekonomik simülasyon oyunları gibi yukarıdan bakış kamerası kullanan bazı oyunlar da kamerayı hareket ettirmek için WASD tuşlarını kullanıyor.
Half-Life’ı bilmeyen ya da duymayan kalmamıştır ancak biz yine de 1998 yılında çıkmış olmasına rağmen hala kendinden söz ettiren oyun hakkında açıklamamızı yapalım.
Half-Life, Valve Corporation tarafından geliştirilen ve Sierra Studios tarafından Windows için yayımlanan 1998 yılına ait bir birinci şahıs nişancı (FPS) oyunu. Bu oyun, Valve’ın ilk ürünü ve Half-Life serisinin ilk oyunudur.
Half-Life’ta konu; oyuncu, başarısızlıkla sonuçlanan bir bilimsel deney sonrasında uzaylı yaratıklar tarafından ele geçirilen Black Mesa Araştırma Tesisi’nden kaçmaya çalışan bilim adamı Gordon Freeman rolünü üstlenir. Oyun, çatışma, keşif ve bulmaca çözme unsurlarından oluşur.
Peki Neden WASD? Ok Tuşlarının Alternatifleri Yok Muydu?
Ok tuşuna alternatif seçenek olan birçok tuş grubu bulunuyordu ancak WASD kullanımının avantajlarını göz önünde bulundurduğumuzda diğer seçenekler pek de yeterli kalmıyordu.
Aslında bu konu bambaşka bir içerik konusu olabilecek kadar derinlikte olduğundan sadece denenmiş ve tutmamış tuş gruplarını tüm detaylarını anlatmak yerine popüler olarak tercih edilen farklı alternatifleri sizler için listeyelim:
- ESDF: Serçe parmağın Q, A ve Z tuşlarına erişimi kolay olduğundan bir dönem tercih edilmiştir. Bu tuşları kullanan en erken oyun, çok yönlü ateş etmek için bu tuşları kullanan Crossfire (1981) oyunuydu. Quake Team Deathmatch klanı “clan Kapitol“den Dan “vise” Larsen, Quake oyununda kontrol tuşlarını bağlamak için oyuncunun üç ek tuş kazandığını açıklayarak ESDF tuşlarını “WASD” karşısında popüler hale getirdi. Bu, Tribes 2 gibi birkaç oyun için varsayılan tuş grubu dahi olmuştur.
- DCAS: DCAS ya da ASDC tuş takımında D ve C ileri-geri hareketi kontrol ederken, A ve S yan adımlamayı (strafing) kontrol ediyor. Bu tuş grubunda genellikle Alt tuşu çömelme için kullanılıyor, çünkü DCAS el pozisyonunda Ctrl tuşuna göre daha kolay ulaşılıyor. Bu tuş grubunu kullanan ilk oyunun da Bungie’nin birinci şahıs nişancı oyunu Marathon, 1994’te piyasaya sürüldüğünde yukarı/aşağı bakış kontrolünü ve fareyle tam kontrol ve nişan alma seçeneği içeriyordu (bu özellik daha sonra id’nin Quake oyunu tarafından mouselook/freelook olarak popüler hale getirildi.)
Ok tuşlarının tarihini, WASD tuş grubunun yaygınlaşması ve bu tuşları kullanan ilk oyunları tüm detaylarıyla birlikte Atarita okurları için aktardık! Bu tarz içerikler için Atarita’yı hem buradan hem de sosyal medya hesapları üzerinden takip etmeyi unutmayın!
İzlemek isteyenler olur diye de profesyonel Quake oyuncusu ve WASD tuşunun bu kadar popüler olmasına yardımcı olmuş Dennis “Thresh” Fong’un Quake turnuvasını nasıl kazandığına ait 14 yıl öncesine ait videoyu aşağıya bırakıyoruz.
